Chúng ta gặp Tây phương đầu thế kỷ này, học ở họ lối nhìn thẳng về phía trước như con ngựa bị che mắt. Chúng ta quên nhìn lên vòm trời xanh mãi mãi trên đầu như ông cha xưa.
Doãn Quốc Sỹ là nhà văn sung sướng hiếm có. Hồn nhiên, không mặc cảm, không mâu thuẫn, chân phương và bay bổng. Đẫy thừa chân lý chói rạng cho mình cho người, niềm tin nguyên vẹn về những năng lực mầu nhiệm của loài người phản chống với cảnh ngộ, nhân vật của Doãn Quốc Sỹ là con người nắm chặt được hạnh phúc, bất chấp giao động tráo trở của Định Mệnh. Một nhà văn của cổ tích phương Đông! Bản chất không chấp nhận sự tàn nhẫn, anh viết kịch với những nhân vật hạnh phúc của anh. Và kịch trở thành thơ, một cuộc đối thoại triền miên, không dứt ngụp lặn trong thế giới của Thực và Mộng, quái gở và hồn hậu. Những cái thực được coi là Mộng và Mộng hóa thành Thực. Kịch rốt cuộc chỉ là cổ tích và thần thoại.
Khi Doãn Quốc Sỹ dùng cặp mắt trong suốt và thơ ngây của mình để biến cõi Thực – anh đang phải sống, anh không chấp nhận và coi tính chất bi đát của nó chỉ là phù du trong sự vận chuyển vô cùng khoáng đạt của Vũ Trụ - thành những biểu tượng, vô tình anh đã vĩnh viễn hóa nó trong nỗi bi đát không cùng. Nhưng anh không chịu thua, anh tin tưởng rằng cõi Thực kia – với những tàn bạo, khắc nghiệt, những cay đắng tủi hổ, những thất bại sâu cay, những thúc hối của đam mê dục vọng trong thắt buộc nghiệt ngã của cảnh ngộ - rồi bị nuốt chửng vào trong vòm trăng sao của anh. Tất cả chỉ còn là thần thoại một thời tiền sử. Trong khi nhiều nhà văn ngày nay muốn viết lịch sử, ở đây, Doãn Quốc Sỹ viết tiền sử.
Với Doãn Quốc Sỹ, thế giới Kịch tan rời. Anh là nhà văn trong sáng, nhà văn sung sướng, nhà văn của hạnh phúc. Anh không hỏi và anh chỉ trả lời. Câu trả lời của anh rõ ràng: Kịch không tồn tại, chỉ còn Nghệ Thuật – năng lực mầu nhiệm của con người mà Doãn Quốc Sỹ không một chút hoài nghi. Câu trả lời của anh còn có nghĩa một sự tin tưởng của anh rằng thời đại này vẫn có thể trở thành khởi điểm cho một cuộc tiến hóa.
Trong u ám chật chội của hoài nghi, khắc khoải, thất vọng, vòm trời vằng vặc của Doãn Quốc Sỹ xuất hiện như một khoảng xanh cần thiết.
63
THANH TÂM TUYỀN
